نوع مقاله : مقالات تخصصی
نویسنده
دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاهی بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران
چکیده
یکی از پیامدهای مهم برآمدن حکومت سلجوقیان، تغییراتی بود که در نظام مالکیت ارضی روی داد. این تغییرات بیشتر در ارتباط با اقطاعات لشکری یعنی حصههایی از زمین که در عوض مواجب و یا بخشی از آن به لشکریان داده صورت گرفت. در واقع نظام اقطاعداری که در دوره سلجوقیان به مرحله نهایی خود رسید، دگرگونیهای اساسی در مفهوم «مِلک» و مالکیت ارضی در ایران اسلامی پدید آورد. در این پژوهش تلاش میگردد این دگرگونیها مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که مهمترین تأثیرات اقطاعداری بر نظام زمینداری ایران عصر سلجوقی چه بود؟ بر مبنای یافتههای پژوهش، اقطاعداری اثرات زیانباری بر نظام زمینداری و مالکیت ارضی داشت. اثر آنی و مستقیم تثبیت نظام اقطاع، کاهش شدید اراضی مِلکی بود. در واقع زمینهای بزرگ و آباد مِلکی از دست مالکان خارج و به مالکیت موقت یا دائمی سپاهیان درمیآمد. این سپاهیان که نه تجربه زراعت و کشاورزی داشتند و نه انگیزه و علاقه دائمی به زمین داشتند، تنها تلاش داشتند در کوتاهترین زمان ممکن از زمینی که موقتاً در تصرف داشتند بیشترین سود را برگیرند. حاصل این امر چیزی جز هرج و مرج و ویرانی زمینهای آباد نبود.
کلیدواژه‌ها
)