نوع مقاله : مقالات تخصصی
نویسنده
دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
دودمان قَراخانیان یا آل افراسیاب از نخستین دودمان‌های تُرک‌تباری بود که در سده چهارم هجری در سرزمین‌های شرقی رود سیحون قدرت گرفت و چندی بعد با اسلام‌پذیری، اعتبار فراوانی نزد مسلمانان منطقه کسب کرد و توانست در اندک زمانی، جانشین سلسله‌هایی چون سامانیان در ماوراءالنهر گردد. متأسفانه گزارش‌های موجود درباره سرگذشت قراخانیان به‌رغم گستردگی قلمرو و پایداری حکومت، بسیار پراکنده و محدود هستند. از این رو، مسکوکات برجای مانده از روزگار فرمانروایی ایشان، منبع مهمی برای شناخت تاریخ دودمان مزبور به شمار می‌آیند. ضرب مسکوکات و حضور القاب و شعایر گوناگون در آن‌ها، سَوای جنبه‌های بصری، نمودی سیاسی و کارکردی گسترده داشتند. شناخت دقیق این القاب، به مثابه دریچه‌ای است که پژوهشگر تاریخ را به درکی جدید از سرگذشت این سلسله رهنمون می‌سازد. این تحقیق با روش پژوهش کیفی، رویکردی تحلیلی-توصیفی و ضمن تأکید بر روش‌های گردآوری کتابخانه‌ای و موزه‌ای، برآن است تا به این پرسش پاسخ دهد که نظام پولی و ساختار سکه‌زنی دودمان قراخانیان نمایانگر چه ویژگی‌هایی از نظر پراکندگی ضراب‌خانه‌ها، بازتاب القاب، شعایر و جنبه‌های بصری و توانمندی‌های اقتصادی حکومت هستند؟ دستاورد نهایی این پژوهش نیز ضمن روشن ساختن نقش مسکوکات قراخانیان به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع پژوهشی باقی‌مانده برای بررسی تاریخ سیاسی و اجتماعی این دوره، بر این نکته تأکید دارد که فرمانروایان دودمان قراخانی با به کار بردن برخی القاب خاص، شعایر منحصر‌به‌فرد و نقوش بصری ویژه، عملاً در پِی کسب مشروعیت سیاسی در ساختار سیاسی ماوراءالنهر و سرزمین‌های آن سوی رودخانه جیحون بودند.
کلیدواژه‌ها
)